De provincie Noord-Kivu, gelegen in het oosten van Congo, is de dichtstbevolkte regio van de Democratische Republiek Congo, met een oppervlakte van 59.483 km² en ongeveer 10,5 miljoen inwoners. Helaas wordt het sinds 2022 geteisterd door gewelddadige conflicten tussen verschillende gewapende groepen, voornamelijk de M23, en de Strijdkrachten van de Democratische Republiek Congo (FARDC). De gevolgen van deze conflicten zijn rampzalig voor de bevolking. Bijna 3 miljoen mensen hebben behoefte aan voedselhulp en meer dan een miljoen mensen hebben dringend medische hulp nodig.

1.  Huidige situatie: Massale verplaatsingen en precaire omstandigheden

In februari 2024 escaleerde de crisis in Noord-Kivu tussen de rebellen en de Congolese regeringsmachten opnieuw, wat leidde tot massale verplaatsingen van de bevolking naar vluchtelingenkampen in de buurt van Goma, de hoofdstad van de provincie Noord-Kivu. De situatie in de kampen is zeer precair. Ze zijn overvol, voedsel, water en gezondheidszorg zijn schaars. De omstandigheden zijn gunstig voor het ontstaan van epidemieën – vooral cholera – door een gebrek aan drinkwater, hygiëne en adequate sanitaire voorzieningen.

Inwoners die ervoor kiezen om in hun dorp te blijven, zijn vaak de eerste slachtoffers van oorlogsgruweldaden, zoals gewapende aanvallen tegen burgers, executies, ontvoeringen en seksueel geweld.

Het Bureau voor de Coördinatie van Humanitaire Zaken van de Verenigde Naties (OCHA) onthulde dat sinds 2023 al meer dan 2 miljoen mensen zich hebben verplaatst naar de provincies Noord-Kivu, Zuid-Kivu en Ituri. Sinds het conflict zich in 2022 hernieuwde, is het aantal ontheemden gestegen tot meer dan 5,5 miljoen. In 96,9% van de gevallen is de oorzaak van deze verplaatsingen rechtstreeks gekoppeld aan oorlog. De overige 3,1% is gerelateerd aan natuurrampen (overstromingen, vulkaanuitbarstingen, aardbevingen, enz.). Gezien de omvangrijke ontheemde bevolking is het moeilijk om aan de essentiële behoeften te voldoen. Zo zijn behoeften aan water en voedsel, huisvesting en gezondheidszorg het meest nijpend.

Bron : OCHA (2024, February), Évolution du nombre de ménages déplacés internes par la résurgence du M23 au Nord-Kivu, entre août 2023 et février 2024 [infographie]

2.  Interventie van Ziekenhuis Zonder Grenzen in deze crisis

De lokale gezondheidsstructuren worden overweldigd door deze humanitaire crisis en worden geconfronteerd met tekorten aan medische benodigdheden, frequente stroomuitval en watertekorten, evenals met een toename van het aantal patiënten dat intensieve zorg nodig heeft. In die context intervenieert ZZG door medische apparatuur en ziekenhuisbenodigdheden te leveren aan zorgcentra in de regio, met name in Bukavu en Goma, maar ook in andere zwaar getroffen steden.

De impact van de acties van ZZG is divers:

• Versterking van de lokale gezondheidsstructuren voor een betere patiëntenzorg en modernisering van medische apparatuur.
• Training van gezondheidswerkers in het gebruik en onderhoud van apparatuur, evenals in nieuwe medische technieken.
• Gezondheidseducatie en ziektepreventie door bewustmakingsprogramma’s over hygiëne en ziektepreventie, essentieel voor de gezondheid van de bevolking, met name vluchtelingen.

3.  Oorzaken van het conflict

De oorsprong van het conflict in Noord-Kivu is complex. Na de onafhankelijkheid van de Democratische Republiek Congo op 30 juni 1960 werd het land getroffen door aanhoudende politieke instabiliteit. Deze situatie werd verergerd door de Rwandese genocide van 1994, toen meer dan 2 miljoen Hutu’s Rwanda ontvluchtten uit angst voor represailles van de nieuwe regering. Deze massale migratie verhoogde de spanningen in de regio, wat leidde tot een escalatie van geweld in Kivu.

Hutu-vluchtelingen vielen Congolese Tutsi’s aan, terwijl Rwanda de Tutsi’s steunde door hen wapens te leveren ter zelfverdediging. Als reactie op deze buitenlandse inmenging heeft de Congolese regering de Tutsi’s uit haar grondgebied verdreven, wat resulteerde in de Eerste Congo-oorlog (1996-1997).

De eerste oorlog eindigde met de opkomst van Laurent-Désiré Kabila, gesteund door Rwandese en Oegandese troepen. Kabila keerde zich echter al snel tegen zijn bondgenoten, waardoor hij de Tutsi’s uit Congolees grondgebied verdreef in 1998, wat resulteerde in de Tweede Congo-oorlog, die duurde van 1998 tot 2003.

De conflicten in de regio zijn voortgezet met de Kivu-oorlog van 2004 tot 2009, gekenmerkt door confrontaties tussen verschillende gewapende groepen en de Strijdkrachten van de Democratische Republiek Congo (FARDC), wat resulteerde in talloze misdaden tegen de menselijkheid.

In 2012, ondanks een precair vredesakkoord, brak de rebellie van de M23 uit, waarbij de regering werd beschuldigd van het niet-naleven van het eerdere akkoord. Ondanks de latere ondertekening van een vredesakkoord tussen de Congolese regering, de VN-troepen en de M23, bleven gewapende groepen en milities zich verder ontwikkelen in de regio, waarvan vooral burgers het slachtoffer zijn.

In maart 2022 hervatte de rebellengroep M23 hun aanvallen in de provincie, wat resulteerde in een hernieuwde vijandigheid tussen M23 en de FARDC. De Congolese regering beschuldigde Rwanda van samenwerking met de M23-rebellen, wat de politieke spanningen verergerde. Tientallen duizenden mensen zijn de regio ontvlucht, en ondanks pogingen tot onderhandelingen en wapenstilstanden blijft de situatie onveranderd. Burgers zijn de voornaamste slachtoffers van dit conflict en hebben dringend humanitaire hulp nodig, die ZZG kan bieden.

4.  Waarom Noord-Kivu: